तथागत

巴利語[編輯]

其他形式[編輯]

不同字體寫法

tathāgata (拉丁字母)
𑀢𑀣𑀸𑀕𑀢 (婆羅米文)
তথাগত (孟加拉文)
තථාගත (僧伽羅文)
တထာဂတ 或 တထႃၷတ (緬甸文)
ตถาคต 或 ตะถาคะตะ (泰文)
ᨲᨳᩣᨣᨲ (老傣文)
ຕຖາຄຕ 或 ຕະຖາຄະຕະ (寮文)
តថាគត (高棉文)
𑄖𑄗𑄂𑄉𑄖 (查克馬文)

名詞[編輯]

तथागत m

tathāgata 的天城文形式

變格[編輯]

"तथागत" (陽性)的變格

格 \ 數	單數	複數
主格（第一格）	तथागतो (tathāgato)	तथागता (tathāgatā)
賓格（第二格）	तथागतं (tathāgataṃ)	तथागते (tathāgate)
工具格（第三格）	तथागतेन (tathāgatena)	तथागतेहि (tathāgatehi) 或 तथागतेभि (tathāgatebhi)
與格（第四格）	तथागतस्स (tathāgatassa) 或 तथागताय (tathāgatāya) 或 तथागतत्थं (tathāgatatthaṃ)	तथागतानं (tathāgatānaṃ)
奪格（第五格）	तथागतस्मा (tathāgatasmā) 或 तथागतम्हा (tathāgatamhā) 或 तथागता (tathāgatā)	तथागतेहि (tathāgatehi) 或 तथागतेभि (tathāgatebhi)
屬格（第六格）	तथागतस्स (tathāgatassa)	तथागतानं (tathāgatānaṃ)
方位格（第七格）	तथागतस्मिं (tathāgatasmiṃ) 或 तथागतम्हि (tathāgatamhi) 或 तथागते (tathāgate)	तथागतेसु (tathāgatesu)
呼格	तथागत (tathāgata)	तथागता (tathāgatā)

梵語[編輯]

其他形式[編輯]

其他文字

তথাগত (阿薩姆文)
ᬢᬣᬵᬕᬢ (峇里文字)
তথাগত (孟加拉文)
𑰝𑰞𑰯𑰐𑰝 (拜克舒基文)
𑀢𑀣𑀸𑀕𑀢 (婆羅米文)
တထာဂတ (緬甸文)
તથાગત (古吉拉特文)
ਤਥਾਗਤ (古木基文)
𑌤𑌥𑌾𑌗𑌤 (古蘭塔文)
ꦠꦡꦴꦒꦠ (爪哇字母)
ತಥಾಗತ (卡納達文)
តថាគត (高棉文)
ຕຖາຄຕ (寮文)
തഥാഗത (馬拉雅拉姆文)
ᢠᠠᡨᠠ᠎᠊ᠠᡤᠠᢠᠠ (滿文)
𑘝𑘞𑘰𑘐𑘝 (莫迪文)
ᢐᠠᠲᠠᢗᠺᠠᢐᠠ᠋ (蒙古文)
𑦽𑦾𑧑𑦰𑦽 (南迪城文)
𑐟𑐠𑐵𑐐𑐟 (尼瓦爾文)
ତଥାଗତ (奧里亞文)
ꢡꢢꢵꢔꢡ (索拉什特拉文)
𑆠𑆡𑆳𑆓𑆠 (夏拉達文)
𑖝𑖞𑖯𑖐𑖝 (悉曇文字)
තථාගත (僧伽羅文)
𑩫𑩬𑩛𑩞𑩫 (索永布文字)
తథాగత (泰盧固文)
ตถาคต (泰文)
ཏ་ཐཱ་ག་ཏ (藏文)
𑒞𑒟𑒰𑒑𑒞 (提爾胡塔文)
𑨙𑨚𑨊𑨍𑨙 (札那巴札爾方形字母)

詞源[編輯]

佛教詞可能借自早期佛教信眾的古印度俗語，但是具體未知。無論最終源自哪個語言，這個詞可能都起源於「先佛教時期」。^[1]且歷史上有很多詞形分析，多摻雜有複雜的哲學概念。在漢語等借用該詞的語言，其被分析作तथा (tathā, 「那樣」) +‎ आगत (āgata, 「來」, 過去被動分詞)。據Monier Williams，其亦可以分析作तथा (tathā) +‎ गत (gata, 「走了的；走向了某種狀態的」)。^[2]與巴利語 tathāgata同源。

發音[編輯]

(吠陀) 國際音標^(幫助)：/t̪ɐ́.t̪ʰɑː.ɡɐ.t̪ɐ́/

(古典) 國際音標^(幫助)：/t̪ɐˈt̪ʰɑː.ɡɐ.t̪ɐ/

形容詞[編輯]

तथागत (táthāgatá)

這樣的，如此的
- c. 500 BCE – 100 BCE, Rāmāyaṇa 5.27.1:
  तथागतां तां व्यथिताम् अनिन्दितां व्यपेतहर्षां परिदीनमानसाम् ।
  शुभां निमित्तानि शुभानि भेजिरे नरं श्रिया जुष्टम् इवोपजीविनः ॥
  tathāgatāṃ tāṃ vyathitām aninditāṃ vyapetaharṣāṃ paridīnamānasām .
  śubhāṃ nimittāni śubhāni bhejire naraṃ śriyā juṣṭam ivopajīvinaḥ .
- c. 400 BCE, Mahābhārata 2.43.7:
  तथागतं तु तं दृष्ट्वा भीमसेनो महाबलः ।
  अर्जुनश्च यमौ चोभौ सर्वे ते प्राहसंस्तदा ॥
  tathāgataṃ tu taṃ dṛṣṭvā bhīmaseno mahābalaḥ .
  arjunaśca yamau cobhau sarve te prāhasaṃstadā .

變格[編輯]

तथागत (táthāgatá)的陽性a-詞幹變格
	單數	雙數	複數
主格	तथागतः táthāgataḥ	तथागतौ táthāgatau	तथागताः / तथागतासः¹ táthāgatāḥ / táthāgatāsaḥ¹
呼格	तथागत táthāgata	तथागतौ táthāgatau	तथागताः / तथागतासः¹ táthāgatāḥ / táthāgatāsaḥ¹
賓格	तथागतम् táthāgatam	तथागतौ táthāgatau	तथागतान् táthāgatān
工具格	तथागतेन táthāgatena	तथागताभ्याम् táthāgatābhyām	तथागतैः / तथागतेभिः¹ táthāgataiḥ / táthāgatebhiḥ¹
與格	तथागताय táthāgatāya	तथागताभ्याम् táthāgatābhyām	तथागतेभ्यः táthāgatebhyaḥ
奪格	तथागतात् táthāgatāt	तथागताभ्याम् táthāgatābhyām	तथागतेभ्यः táthāgatebhyaḥ
屬格	तथागतस्य táthāgatasya	तथागतयोः táthāgatayoḥ	तथागतानाम् táthāgatānām
方位格	तथागते táthāgate	तथागतयोः táthāgatayoḥ	तथागतेषु táthāgateṣu
備注	¹吠陀

तथागता (táthāgatā́)的陰性ā-詞幹變格
	單數	雙數	複數
主格	तथागता táthāgatā́	तथागते táthāgate	तथागताः táthāgatā́ḥ
呼格	तथागते táthāgate	तथागते táthāgate	तथागताः táthāgatāḥ
賓格	तथागताम् táthāgatā́m	तथागते táthāgate	तथागताः táthāgatā́ḥ
工具格	तथागतया / तथागता¹ táthāgatayā / táthāgatā́¹	तथागताभ्याम् táthāgatā́bhyām	तथागताभिः táthāgatā́bhiḥ
與格	तथागतायै táthāgatā́yai	तथागताभ्याम् táthāgatā́bhyām	तथागताभ्यः táthāgatā́bhyaḥ
奪格	तथागतायाः táthāgatā́yāḥ	तथागताभ्याम् táthāgatā́bhyām	तथागताभ्यः táthāgatā́bhyaḥ
屬格	तथागतायाः táthāgatā́yāḥ	तथागतयोः táthāgatayoḥ	तथागतानाम् táthāgatā́nām
方位格	तथागतायाम् táthāgatā́yām	तथागतयोः táthāgatayoḥ	तथागतासु táthāgatā́su
備注	¹吠陀

तथागत (táthāgatá)的中性a-詞幹變格
	單數	雙數	複數
主格	तथागतम् táthāgatam	तथागते táthāgate	तथागतानि / तथागता¹ táthāgatāni / táthāgatā¹
呼格	तथागत táthāgata	तथागते táthāgate	तथागतानि / तथागता¹ táthāgatāni / táthāgatā¹
賓格	तथागतम् táthāgatam	तथागते táthāgate	तथागतानि / तथागता¹ táthāgatāni / táthāgatā¹
工具格	तथागतेन táthāgatena	तथागताभ्याम् táthāgatābhyām	तथागतैः / तथागतेभिः¹ táthāgataiḥ / táthāgatebhiḥ¹
與格	तथागताय táthāgatāya	तथागताभ्याम् táthāgatābhyām	तथागतेभ्यः táthāgatebhyaḥ
奪格	तथागतात् táthāgatāt	तथागताभ्याम् táthāgatābhyām	तथागतेभ्यः táthāgatebhyaḥ
屬格	तथागतस्य táthāgatasya	तथागतयोः táthāgatayoḥ	तथागतानाम् táthāgatānām
方位格	तथागते táthāgate	तथागतयोः táthāgatayoḥ	तथागतेषु táthāgateṣu
備注	¹吠陀

名詞[編輯]

तथागत (tathāgata) m

(佛教) 如來（佛的稱呼，尤指釋迦牟尼）
- Vkn 9.3:
  ननूक्तं कुलपुत्र तथागतेनाशिक्षितो न परिभवितव्य इति ।
  nanūktaṃ kulaputra tathāgatenāśikṣito na paribhavitavya iti .

變格[編輯]

तथागत (tathāgata)的陽性a-詞幹變格
	單數	雙數	複數
主格	तथागतः tathāgataḥ	तथागतौ tathāgatau	तथागताः / तथागतासः¹ tathāgatāḥ / tathāgatāsaḥ¹
呼格	तथागत tathāgata	तथागतौ tathāgatau	तथागताः / तथागतासः¹ tathāgatāḥ / tathāgatāsaḥ¹
賓格	तथागतम् tathāgatam	तथागतौ tathāgatau	तथागतान् tathāgatān
工具格	तथागतेन tathāgatena	तथागताभ्याम् tathāgatābhyām	तथागतैः / तथागतेभिः¹ tathāgataiḥ / tathāgatebhiḥ¹
與格	तथागताय tathāgatāya	तथागताभ्याम् tathāgatābhyām	तथागतेभ्यः tathāgatebhyaḥ
奪格	तथागतात् tathāgatāt	तथागताभ्याम् tathāgatābhyām	तथागतेभ्यः tathāgatebhyaḥ
屬格	तथागतस्य tathāgatasya	तथागतयोः tathāgatayoḥ	तथागतानाम् tathāgatānām
方位格	तथागते tathāgate	तथागतयोः tathāgatayoḥ	तथागतेषु tathāgateṣu
備注	¹吠陀

參考資料[編輯]

↑ Pali Text Society (1921-1925), 「tathāgata」, Pali-English Dictionary‎, London: Chipstead, 頁296
↑ Monier Williams (1899), 「Táthā–gata」, A Sanskrit–English Dictionary, […], new版, Oxford: At the Clarendon Press, OCLC 458052227, 頁433/3

[PTS-1] Pali Text Society (1921-1925), 「tathāgata」, Pali-English Dictionary‎, London: Chipstead, 頁296

[MW-2] Monier Williams (1899), 「Táthā–gata」, A Sanskrit–English Dictionary, […], new版, Oxford: At the Clarendon Press, OCLC 458052227, 頁433/3

[1]

[2]