ψυχή

參見：Ψυχή 和 ψυχῇ

古希臘語

其他寫法

• ψῡχᾱ́ (psūkhā́) — 多利亞

詞源

源自ψῡ́χω (psū́khō, “吹”) +‎ -η (-ē, 零階形)。

發音

 

• IPA^(幫助)：/psyː.kʰɛ̌ː/ → /psyˈxi/ → /psiˈçi/

• (公元前5世紀，阿提卡) IPA^(幫助)：/psyː.kʰɛ̌ː/
• (公元前1世紀，埃及) IPA^(幫助)：/psyˈkʰe/
• (公元4世紀，通用希臘語) IPA^(幫助)：/psyˈxi/
• (公元10世紀，拜占庭) IPA^(幫助)：/psyˈçi/
• (公元15世紀，君士坦丁堡) IPA^(幫助)：/psiˈçi/

斷字：ψυ‧χή

音頻 (古典阿提卡)

（文檔）

名詞

ψῡχή (psūkhḗ) f (屬格 ψῡχῆς); 一類變格

1. 人類或動物的身體、元氣、靈魂、生命
   • 800 BCE – 600 BCE, Homer, Iliad 22.324 f.:

     […] φαίνετο δ’ ᾗ κληῖδες ἀπ’ ὤμων αὐχέν’ ἔχουσι
     λαυκανίην, ἵνα τε ψυχῆς ὤκιστος ὄλεθρος·

     […] phaíneto d’ hêi klēîdes ap’ ṓmōn aukhén’ ékhousi
     laukaníēn, hína te psukhês ṓkistos ólethros;

     • 譯者：陳中梅

       […] 盡管如此，他還是找到一個露點，鎖骨分接脖子和肩膀的部位
       裸露的咽喉，人體中死之最捷達的通徑。

       （字面意思為 […] 人體中生命的毀滅 […] ）)

   • New Testament, Revelation 8:9:

     […] καὶ ἀπέθανεν τὸ τρίτον τῶν κτισμάτων τῶν ἐν τῇ θαλάσσῃ τὰ ἔχοντα ψυχὰς καὶ τὸ τρίτον τῶν πλοίων διεφθαρη.

     […] kaì apéthanen tò tríton tôn ktismátōn tôn en têi thalássēi tà ékhonta psukhàs kaì tò tríton tôn ploíōn diephtharē.

     • 譯者：和合本聖經

       […] 海中的活物死了三分之一，船隻也壞了三分之一。

       （字面意思為 […] 海中有生命的生物 […] ）)

   1. (詩歌化) “魂息”，命脈（有形的“生命源泉”）
      • 800 BCE – 600 BCE, Homer, Iliad 14.516–519:

        Ἀτρεΐδης δ’ ἄρ’ ἔπειθ’ Ὑπερήνορα ποιμένα λαῶν
        οὖτα κατὰ λαπάρην, διὰ δ’ ἔντερα χαλκὸς ἄφυσσε
        δῃώσας: ψυχὴ δὲ κατ’ οὐταμένην ὠτειλὴν
        ἔσσυτ’ ἐπειγομένη, τὸν δὲ σκότος ὄσσε κάλυψε.

        Atreḯdēs d’ ár’ épeith’ Huperḗnora poiména laôn
        oûta katà lapárēn, dià d’ éntera khalkòs áphusse
        dēiṓsas: psukhḕ dè kat’ outaménēn ōteilḕn
        éssut’ epeigoménē, tòn dè skótos ósse kálupse.

        • 譯者：陳中梅

          墨奈勞斯捅殺了呼裴瑞諾耳，兵士的牧者
          槍尖撕開腹脅，搗出內臟
          魂息匆匆飄離軀體，從那道銅槍開出的口子
          濃黑的迷霧蒙住了他的雙眼。

      • 800 BCE – 600 BCE, Homer, Iliad 16.505:

        […] τοῖο δ’ ἅμα ψυχήν τε καὶ ἔγχεος ἐξέρυσ’ αἰχμήν.

        […] toîo d’ háma psukhḗn te kaì énkheos exérus’ aikhmḗn.

        • 譯者：陳中梅

          […] 就這樣，他拔出槍矛，也帶出了薩耳裴冬的魂脈。

   2. (哲學, 自早期物理學家) 第一實體的生命力，生命和意識的來源
      • Heraclitus, frag. 36 , (下方中文翻譯，是按照英文譯本再翻譯):

        ψυχῇσιν θάνατος ὕδωρ γενέσθαι, ὕδατι δὲ θάνατος γῆν γενέσθαι, ἐκ γῆς δὲ ὕδωρ γίνεται, ἐξ ὕδατος δὲ ψυχή.

        psukhêisin thánatos húdōr genésthai, húdati dè thánatos gên genésthai, ek gês dè húdōr gínetai, ex húdatos dè psukhḗ.

        • 1920年，譯者：John Burnet

          因為變成水是靈魂的死亡，變成土是水的死亡。但水是來自於土；而靈魂又來自於水。

      • 384 BCE – 322 BCE, Aristotle, De anima 405a20, (下方中文翻譯，是按照英文譯本再翻譯):

        ἔοικε δὲ καὶ Θαλῆς ἐξ ὧν ἀπομνημονεύουσι κινητικόν τι τὴν ψυχὴν ὑπολαβεῖν, εἴπερ τὴν λίθον ἔφη ψυχὴν ἔχειν, ὅτι τὸν σίδηρον κινεῖ·

        éoike dè kaì Thalês ex hôn apomnēmoneúousi kinētikón ti tḕn psukhḕn hupolabeîn, eíper tḕn líthon éphē psukhḕn ékhein, hóti tòn sídēron kineî;

        • 1855年，譯者：Charles Collier

          從泰利斯思想的記述來看，他似乎也認為，生命力是具有推動性的事物。他說磁石肯定擁有其生命力，因為它使鐵運動。

   3. （舊約聖經七十士譯本）人
      • 300 BCE – 200 BCE, Septuagint, Genesis 46.18
2. 生命，有生命力的存在（視作所有物）
   • 800 BCE – 600 BCE, Homer, Iliad 9.322:

     […] αἰεὶ ἐμὴν ψυχὴν παραβαλλόμενος πολεμίζειν.

     […] aieì emḕn psukhḕn paraballómenos polemízein.

     • 譯者：陳中梅

       […] 在（永無休止的）惡戰中耗磨我的生命。

   • 800 BCE – 600 BCE, Homer, Odyssey 9.422 f., (下方中文翻譯，是按照英文譯本再翻譯):

     πάντας δὲ δόλους καὶ μῆτιν ὕφαινον,
     ὥς τε περὶ ψυχῆς· μέγα γὰρ κακὸν ἐγγύθεν ἦεν.

     pántas dè dólous kaì mêtin húphainon,
     hṓs te perì psukhês; méga gàr kakòn engúthen êen.

     • 1862年，譯者：Augustus Taber Murray

       我和每個面臨生死存亡關頭的人一樣，想盡各種辦法和計謀，因為巨大的災難就在我們的面前。

3. 靈魂：與身體不同，並會在死亡時離開身體（人不死的部分）
   • 800 BCE – 600 BCE, Homer, Iliad 1.1–5:

     μῆνιν ἄειδε θεὰ Πηληϊάδεω Ἀχιλῆος
     οὐλομένην, ἣ μυρί’ Ἀχαιοῖς ἄλγε’ ἔθηκε,
     πολλὰς δ’ ἰφθίμους ψυχὰς Ἄϊδι προΐαψεν
     ἡρώων, αὐτοὺς δὲ ἑλώρια τεῦχε κύνεσσιν
     οἰωνοῖσί τε πᾶσι, Διὸς δ’ ἐτελείετο βουλή.

     mênin áeide theà Pēlēïádeō Akhilêos
     ouloménēn, hḕ murí’ Akhaioîs álge’ éthēke,
     pollàs d’ iphthímous psukhàs Áïdi proḯapsen
     hērṓōn, autoùs dè helṓria teûkhe kúnessin
     oiōnoîsí te pâsi, Diòs d’ eteleíeto boulḗ.

     • 譯者：陳中梅

       歌唱吧，女神！歌唱裴琉斯之子阿基琉斯的憤怒——
       他的暴怒招致了這場凶險的災禍，給阿開亞人帶來了受之不盡的苦難
       將許多豪傑強健的魂魄打入了哀地斯
       而把他們的軀體，作為美食，扔給了狗和兀鳥
       從而實踐了宙斯的意志。

   • 800 BCE – 600 BCE, Homer, Iliad 5.696:

     […] τὸν δ’ ἔλιπε ψυχή, κατὰ δ’ ὀφθαλμῶν κέχυτ’ ἀχλύς·

     […] tòn d’ élipe psukhḗ, katà d’ ophthalmôn kékhut’ akhlús;

     • 譯者：陳中梅

       […] 命息離他而去，迷霧封住了他的眼睛

   1. 脫離肉體的靈魂，陰魂，幽靈
      • 800 BCE – 600 BCE, Homer, Odyssey 23.362–24.2:

        αὐτίκα γὰρ φάτις εἶσιν ἅμ’ ἠελίῳ ἀνιόντι
        ἀνδρῶν μνηστήρων, οὓς ἔκτανον ἐν μεγάροισιν.
        ⁂
        Ἑρμῆς δὲ ψυχὰς Κυλλήνιος ἐξεκαλεῖτο
        ἀνδρῶν μνηστήρων: […]

        autíka gàr phátis eîsin hám’ ēelíōi aniónti
        andrôn mnēstḗrōn, hoùs éktanon en megároisin.
        ⁂
        Hermês dè psukhàs Kullḗnios exekaleîto
        andrôn mnēstḗrōn: […]

        • 譯者：陳中梅

          用不了多久，伴随太阳的升起，此事将在邻里传扬
          关于那些追你的人们，被我杀死在宫房。
          ⁂
          其时，库勒奈的赫耳墨斯召聚起求婚者的魂灵， […]

4. 精神，有意識的自我，情緒、慾望和情感的中心，內心
   • 522 BCE – 443 BCE, Pindar, Isthmian Ode 53–55, (下方中文翻譯，是按照英文譯本再翻譯):

     Θηβᾶν ἀπὸ Καδμεϊᾶν μορφὰν βραχύς, ψυχὰν δ’ ἄκαμπτος, προσπαλαίσων ἦλθ’ ἀνὴρ
     τὰν πυροφόρον Λιβύαν, κρανίοις ὄφρα ξένων ναὸν Ποσειδάωνος ἐρέφοντα σχέθοι,
     υἱὸς Ἀλκμήνας

     Thēbân apò Kadmeïân morphàn brakhús, psukhàn d’ ákamptos, prospalaísōn êlth’ anḕr
     tàn purophóron Libúan, kraníois óphra xénōn naòn Poseidáōnos eréphonta skhéthoi,
     huiòs Alkmḗnas

     • 1990年，譯者：Diane Svarlien

       曾經有一位英雄，來自卡德摩斯的忒拜城。他身材矮小，卻精神堅毅。這位英雄前往安泰俄斯居住的土地，盛產糧食的利比亞，要阻止他用阿爾克墨涅兒子的頭骨來做波塞冬神廟的廟頂。

   • 430 BCE – 354 BCE, Xenophon, On Horsemanship 11.1, (下方中文翻譯，是按照英文譯本再翻譯):

     ἢν δέ τις ἄρα βουληθῇ καὶ πομπικῷ καὶ μετεώρῳ καὶ λαμπρῷ ἵππῳ χρήσασθαι, οὐ μάλα μὲν τὰ τοιαῦτα ἐκ παντὸς ἵππου γίγνεται, ἀλλὰ δεῖ ὑπάρξαι αὐτῷ καὶ τὴν ψυχὴν μεγαλόφρονα καὶ τὸ σῶμα εὔρωστον.

     ḕn dé tis ára boulēthêi kaì pompikôi kaì meteṓrōi kaì lamprôi híppōi khrḗsasthai, ou mála mèn tà toiaûta ek pantòs híppou gígnetai, allà deî hupárxai autôi kaì tḕn psukhḕn megalóphrona kaì tò sôma eúrōston.

     • c. 1898年，譯者：Henry Graham Dakyns

       不過，如果想得到一匹適合遊行和儀仗隊列的馬，一匹高大而艷麗的馬，這些特質不是每匹馬都具備的，但首先，其應當擁有高昂的精神和結實的身體。

   1. (哲學, 柏拉圖以後) 宇宙的精神，運動及生命進行的非物質法則
      • 360 BCE, Plato, Timaeus 34b, (下方中文翻譯，是按照英文譯本再翻譯):

        ψυχὴν δὲ εἰς τὸ μέσον αὐτοῦ θεὶς διὰ παντός τε ἔτεινεν καὶ ἔτι ἔξωθεν τὸ σῶμα αὐτῇ περιεκάλυψεν, […]

        psukhḕn dè eis tò méson autoû theìs dià pantós te éteinen kaì éti éxōthen tò sôma autêi periekálupsen, […]

        • 1925年，譯者：W. R. M. Lamb

          祂在其中置入了精神，使之伸展至其內部各處，也用它包住了其身體的外部； […]

5. 心靈（思想的器官），理性
   • 430 BCE – 354 BCE, Xenophon, Economics 6.16, (下方中文翻譯，是按照英文譯本再翻譯):

     ἀλλ’ οὐκ ἄρα εἶχεν οὕτως, ἀλλ’ ἐνίους ἐδόκουν καταμανθάνειν τῶν καλῶν τὰς μορφὰς πάνυ μοχθηροὺς ὄντας τὰς ψυχάς.

     all’ ouk ára eîkhen hoútōs, all’ eníous edókoun katamanthánein tôn kalôn tàs morphàs pánu mokhthēroùs óntas tàs psukhás.

     • 1979年，譯者：E. C. Marchant, O. J. Todd and William Heinemann

       不過情況畢竟並非如此：我想我發現，有些外表亮麗的人，心靈卻是完全墮落的。

6. (罕用, 引申自“靈魂”義) 蝴蝶
   • 384 BCE – 322 BCE, Aristotle, History of Animals 5.19:

     Γίνονται δ’ αἱ μὲν καλούμεναι ψυχαὶ ἐκ τῶν καμπῶν, αἳ γίνονται ἐπὶ τῶν φύλλων τῶν χλωρῶν, καὶ μάλιστα ἐπὶ τῆς ῥαφάνου, ἣν καλοῦσί τινες κράμβην.

     Gínontai d’ hai mèn kaloúmenai psukhaì ek tôn kampôn, haì gínontai epì tôn phúllōn tôn khlōrôn, kaì málista epì tês rhaphánou, hḕn kaloûsí tines krámbēn.

     那些人們稱之為蝴蝶的生物，是從毛蟲產生的，而毛蟲又出自綠葉，尤其是在蘿蔔和兩節芥[的葉子]上。

屈折

ἡ ψῡχή；τῆς ψῡχής的第一類變格（阿提卡）

格 / #	單數	雙數	複數
主格	ἡ ψῡχή hē psūkhḗ	τὼ ψῡχᾱ́ tṑ psūkhā́	αἱ ψῡχαί hai psūkhaí
屬格	τῆς ψῡχής tês psūkhḗs	τοῖν ψῡχαίν toîn psūkhaín	τῶν ψῡχῶν tôn psūkhôn
與格	τῇ ψῡχῄ têi psūkhḗi	τοῖν ψῡχαίν toîn psūkhaín	ταῖς ψῡχαίς taîs psūkhaís
賓格	τὴν ψῡχήν tḕn psūkhḗn	τὼ ψῡχᾱ́ tṑ psūkhā́	τᾱ̀ς ψῡχᾱ́ς tā̀s psūkhā́s
呼格	ψῡχή psūkhḗ	ψῡχᾱ́ psūkhā́	ψῡχαί psūkhaí
注意：	此表中給出的是阿提卡式變格。其他方言的變格，請參見Appendix:古希臘語方言變格。

引用

• 522 BCE – 443 BCE, Pindar, Nemean Ode 37–39, (下方中文翻譯，是按照英文譯本再翻譯):

  παῦροι δὲ βουλεῦσαι φόνου
  παρποδίου νεφέλαν τρέψαι ποτὶ
  δυσμενέων ἀνδρῶν στίχας
  χερσὶ καὶ ψυχᾷ δυνατοί

  paûroi dè bouleûsai phónou
  parpodíou nephélan trépsai potì
  dusmenéōn andrôn stíkhas
  khersì kaì psukhâi dunatoí

  • 1852年，譯者：Dawson Turner

    但很少有人知道，要用自己的雙手與靈魂，來把籠罩在自己身上的戰爭陰雲，趕向敵人那邊。

• 50 CE – 100 CE, The Gospel of Luke 21:19:

  […] ἐν τῇ ὑπομονῇ ὑμῶν κτήσασθε τὰς ψυχὰς ὑμῶν

  […] en têi hupomonêi humôn ktḗsasthe tàs psukhàs humôn

  • 譯者：和合本聖經

    你們常存忍耐、就必保全靈魂（或作必得生命）

派生詞

• ἐλευθερόψῡχος (eleutherópsūkhos)
• εὔψυχος (eúpsukhos)
• ψῡχικός (psūkhikós)
• ψυχοπομπός (psukhopompós)
• ψῡχοτρόφος (psūkhotróphos)

派生語彙

• 希臘語：ψυχή (psychí)
• → 科普特語：ⲯⲩⲭⲏ (psukhē)
• → 拉丁語：psychē
  • → 加泰羅尼亞語：psique
  • → 捷克語：psýcha
  • → 丹麥語：psyke
  • → 荷蘭語：psyche
  • → 英語：psyche
  • → 世界語：psiko
  • → 芬蘭語：psyyke
  • → 法語：psyché
  • → 德語：Psyche
  • → 意大利語：psiche
  • → 奧克語：psiquè
  • → 葡萄牙語：psique
  • → 塞爾維亞-克羅地亞語：psiha, пси̏ха
  • → 西西里語：psichi
  • → 西班牙語：psique, psiquis
  • → 瑞典語：psyke
  • → 跨語言：psycho-
  • → 意第緒語：פּסיכע‎ (psikhe)
• → 保加利亞語：психика (psihika)（通過 ψῡχικός）
• → 波蘭語：psychika（通過 ψῡχικός）
• → 羅馬尼亞語：psihic（通過 ψῡχικός）
• → 俄語：психика (psixika)（通過 ψῡχικός）

參考資料

• “ψυχή”, in Liddell & Scott (1889) An Intermediate Greek–English Lexicon, New York: Harper & Brothers
• “ψυχή”, in Autenrieth, Georg (1891) A Homeric Dictionary for Schools and Colleges, New York: Harper and Brothers
• Woodhouse, S. C. (1910) English–Greek Dictionary: A Vocabulary of the Attic Language‎^[1], London: Routledge & Kegan Paul Limited.
  • animation idem, page 30.
  • being idem, page 72.
  • bosom idem, page 90.
  • breast idem, page 96.
  • consciousness idem, page 162.
  • heart idem, page 392.
  • life idem, page 489.
  • mind idem, page 530.
  • nerve idem, page 556.
  • reins idem, page 688.
  • soul idem, page 796.
  • spirit idem, page 802.
  • vital idem, page 955.
  • vitality idem, page 955.
• ψυχή in Cunliffe, Richard J. (1924) A Lexicon of the Homeric Dialect: Expanded Edition, Norman: University of Oklahoma Press, 出版于1963
• Bailly, Anatole (1935) Le Grand Bailly: Dictionnaire grec-français, Paris: Hachette
• “ψυχή”, in Liddell & Scott (1940) A Greek–English Lexicon, Oxford: Clarendon Press
• G5590, Strong, James (1979) Strong’s Exhaustive Concordance to the Bible
• Bauer, Walter et al. (2001) A Greek–English Lexicon of the New Testament and Other Early Christian Literature, 3版, 芝加哥: 芝加哥大學出版社
• 2006, Steven Paul, The Apocalypse Letter by Letter: A Literary Analysis of the Book of Revelation, page 281 (discussing Revelation 8:9): “The literal meaning of the noun ‘ψυχή’ [psykhë, or psyche] is ‘breath’; hence, like ‘πνεῦμα’ [pneuma], it can also mean ‘spirit, soul, mind.’"
• 2007, Leon Marvell, Transfigured light: philosophy, cybernetics and the hermetic imaginary ISBN 978-1-933146-27-0, page 128: “the psyche (the term derives from ψυχη, the breath, and ψυχειν, to breathe)”.

希臘語

詞源

源自古希臘語 ψυχή。

發音

• IPA^(幫助)：/psiˈçi/

• 音频

  （文檔）

• 斷字：ψυ‧χή

名詞

ψυχή (psychí) f (复数 ψυχές)

1. (宗教, 民俗學, 也用於比喻) 靈魂

   Ο Θεός να αναπαύσει την ψυχή της. ― O Theós na anapáfsei tin psychí tis. ― 上帝讓她的靈魂安息。

   Το σώμα είναι η κιβωτός της ψυχής. ― To sóma eínai i kivotós tis psychís. ― 身體是靈魂的容器。

   Στον δρόμο δεν υπήρχε ψυχή τέτοια ώρα. ― Ston drómo den ypírche psychí tétoia óra. ― 那個時候，街上連一個人都看不到。

   Η ψυχή της Ελλάδας φαίνεται σε κάθε νότα της μουσικής.

   I psychí tis Elládas faínetai se káthe nóta tis mousikís.

   每一個音符都能聽見希臘的靈魂。

2. (比喻) 勇氣，膽量

   Δεν έχει κανείς εδώ ψυχή μέσα του. ― Den échei kaneís edó psychí mésa tou. ― 這裡沒有一個人有膽量。

3. (昆蟲學) 蝴蝶

   近義詞： πεταλούδα (petaloúda)

4. (音樂) 弦樂器的音柱

變格

ψυχή的變格

	單數	複數
主格	ψυχή •	ψυχές •
屬格	ψυχής •	ψυχών •
賓格	ψυχή •	ψυχές •
呼格	ψυχή •	ψυχές •

派生詞

• άβυσσος η ψυχή του ανθρώπου (ávyssos i psychí tou anthrópou, “人總會做出難以置信的行為”, 字面意思為“深淵是人的靈魂”)

相關詞彙

• εν βρασμώ ψυχής (en vrasmó psychís)
• μια ψυχή που είναι να βγει (mia psychí pou eínai na vgei)
• πήγε η ψυχή μου στην Κούλουρη (píge i psychí mou stin Koúlouri)
• ψυχάκι (psycháki)
• ψυχάρα (psychára)
• ψυχή τε και σώματι (psychí te kai sómati)
• ψυχικά (psychiká)
• ψυχικό (psychikó)
• ψυχικός (psychikós)
• ψυχισμός (psychismós)
• ψυχούλα (psychoúla)
• ψυχούδι (psychoúdi)
• ψυχωμένος (psychoménos)
• ψύχωση (psýchosi)
• ψυχωτικός (psychotikós)
• ξεψυχώ (xepsychó)